პრემიერის განცხადების თანახმად, 17 იანვრის შემდეგ თურქეთიდან საქართველოში მედიკამენტების შემოტანა იმპორტიორებს უფრო იაფი დაუჯდებათ, რაც ქვეყანაში შეამცირებს მოსახლეობისთვის წამლების ფასებს.
„ნეტგაზეთის“ ამ სტატიიდან გაიგებთ, თუ რას გულისხმობს მთავრობის ახალი გადაწყვეტილება, რა იცვლება კანონმდებლობაში, რა სავარაუდო შედეგი ექნება ამას საქართველოში მედიკამენტების ფასებზე და რა დამატებითი ზომები უნდა მიიღოს სახელმწიფომ, რათა წამლების ფასები მძიმე ტვირთად აღარ აწვებოდეს მოსახლეობას.
ცვლილებები
17 იანვარს მთავრობის სხდომაზე ირაკლი ღარიბაშვილმა განაცხადა, რომ ხელი მოაწერა განკარგულებას, რომლითაც, მისი თქმით, თურქეთთან „გაიხსნა ბაზარი“ და მეზობელი ქვეყნიდან „შემოვა მაღალი, GMP [კარგი საწარმოო] ხარისხის წამლები“.
საქართველოსთვის თურქეთის ბაზარი, – და ფარმაცევტული ბაზარიც, – აქამდეც გახსნილი იყო. მეტიც, როგორც ფარმაცევტული კომპანიების წარმომადგენელთა ასოციაციის დირექტორი, ირაკლი მარგველაშვილი ამბობს, სწორედ თურქეთზე მოდის საქართველოში იმპორტირებული მედიკამენტების დაახლოებით მესამედი.
მთავრობის განხორციელებული ცვლილება, როგორც 17 იანვარს გაცემული განკარგულების ტექსტიდან იკრვევა, გულისხმობს თურქეთის რესპუბლიკის დამატებას იმ ქვეყნების ჩამონათვალში, რომლებთანაც საქართველოს მთავრობას „პარალელური იმპორტის რეჟიმი“ აქვს დაწესებული.
ზოგადად, საქართველოში მედიკამენტების რეგისტრაციის ორი რეჟიმი მოქმედებს: ეროვნული და აღიარებითი (რომლის ფარგლებშიც დაშვებულია „პარალელური იმპორტი“).
აღიარებითი რეჟიმი გულისხმობას პრაქტიკას, რომ საქართველოს მთავრობა აღიარებს და „პარალელური იმპორტით“ უშვებს იმ მედიკამენტებს, რომლებიც აღიარებულია მსოფლიოს მკაცრი მარეგულირებელი ქვეყნების მიერ გაცემული დადგენილებებით კონკრეტულ პრეპარატზე.
იმ ქვეყნების/ორგანოების სია, რომლებსაც საქართველოს მთავრობა აღიარებს, შემუშავდა 2009 წელს საქართველოს მთავრობის 188-ე დადგენილების საფუძველზე.
სიაში შევიდნენ, ერთი მხრივ, სახელმწიფოთაშორისი ფარმაცევტული პროდუქტების მარეგულირებელი სახელმწიფო ორგანო – ევროპის წამლების სააგენტო (EMA), მეორე მხრივ კი, ათობით ცალკეული სახელმწიფო, მათ შორის ევროკავშირის ქვეყნები და, სხვებთან ერთად, იაპონია, კორეა, შეერთებული შტატები და ავსტრალია.
შესაბამისად, პროდუქტების რეგისტრაცია საქართველოში შესაძლებელია EMA-ს ან ჩამოთვლილი 40-მდე ქვეყნის ეროვნული მარეგულირებელი უწყების მიერ წინასწარი აღიარების საფუძველზე.
უხეშად რომ ითქვას, თურქეთის მაგალითზე – მედიკამენტები, რომლებიც თურქეთშია რეგისტრირებული, საქართველოში დამატებითი ბიუროკრატიული ბარიერების გარეშე, ავტომატურად იქნება აღიარებული.
რატომ თურქეთი?
ირაკლი მარგველაშვილი, ფარმაცევტული კომპანიების წარმომადგენელთა ასოციაციის დირექტორი „ნეტგაზეთთან“ საუბარში ამბობს, რომ 2009 წელს საქართველოს მთავრობას აღნიშნულ სიაში თურქეთი არ შეუყვანია.
ამის მიზეზი, მისი თქმით, ის არის, რომ თურქეთი ვერ აკმაყოფილებდა (და დღესაც ვერ აკმაყოფილებს) საერთაშორისო სტანდარტებს – იქ არ არის მაღალი დონის ხარისხის კონტროლი, არ შეესაბამება ICH (საერთაშორისო ჰარმონიზაციის საბჭოს) სტანდარტებს და ა.შ.
ამასთან, მარგველაშვილის თქმითვე, „თურქეთში ფალსიფიცირებული მედიკამენტების მიმოქცევა გაცილებით მაღალია, ვიდრე ნებისმიერ იმ ქვეყანაში, საიდანაც აქამდე მოდიოდა მედიკამენტები პარალელური იმპორტით“.
ამ გარემოებებიდან გამომდინარე, ირაკლი მარგველაშვილი კითხულობს, რისკების გათვალისწინებით, თუ რა აუცილებლობა იყო იმისა, რომ პარალელური იმპორტი თურქეთზეც გავრცელებულიყო.
ფასები თურქეთში
ირაკლი მარგველაშვილის თქმით, თურქეთში წამლების დაბალ ფასებს რამდენიმე ფაქტორი განაპირობებს, რომელთა შორისაც ძირითადად სახელმწიფოს მონაწილეობაა. კერძოდ, მისი თქმით, დაბალ ფასებს განაპირობებს:
- „სახელმწიფოს მიერ წამლების ფასის სუბსიდირება;
- სახელმწიფოს მიერ ეროვნული ვალუტის კურსის სუბსიდირება, რაც ნიშნავს, რომ დევალვაცია თურქეთშიც მაღალია, მაგრამ მედიკამენტებზე კურსი ფიქსირებულია და განსხვავებას კონვენციურ კურსსა და ფიქსირებულ კურსს შორის ფარავს სახელმწიფო ბიუჯეტი;
- თურქეთში მოქმედებს როგორც საბითუმო, ასევე საცალო მედიკამენტებზე ფასნამატის რეგულაცია;
- მოქმედებს ასევე გენერიკული და ბრენდული პრეპარატების ფასთა შორის სხვაობის აუცილებლობა, რათა გენერიკი ნაკლები ღირდეს;
- თურქეთში ადგილზე არსებობს საწარმოები და თურქული ბაზრის 20-25% უკავია ადგილობრივ ბაზარს“.
მარგველაშვილის თანახმად, სწორედ „ეს კომპლექსური სისტემა მოქმედებს თურქეთში წლების განმავლობაში, რამაც მოიტანა შედეგად ის, რომ მედიკამენტების ფასი მომხმარებლისთვის არის დაბალი“.
პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა 17 იანვარს მთავრობის სხდომაზე ასევე განაცხადა, რომ „ყველაზე მოთხოვნადი წამლები ჩვენთან თუ ღირს 10 ლარი, თურქეთში ღირს 1 და 2 ლარი“.
„არცერთი არგუმენტი, რატომ არ უნდა ყოფილიყო თურქეთთან ბაზარი გახსნილი, არ არსებობს, ვერ მოვისმინე, ამიტომ მივიღეთ გადაწყვეტილება, თურქეთის ბაზარი გაგვეხსნა“, – განაცხადა პრემიერ-მინისტრმა.
- [გირჩევთ ამ თემაზე „ნეტგაზეთის“ არქივიდან: რატომ ღირს წამლები საქართველოში ორჯერ უფრო ძვირი, ვიდრე თურქეთში]
ირაკლი მარგველაშვილის თქმით, რახან გადაწყვეტილება თურქეთიდან პარალელური იმპორტის დაშვების შესახებ უკვე მიღებულია, მთავრობამ უნდა შეიმუშაოს დამატებითი მექანიზმები ხარისხის კონტროლისათვის.
სავარაუდო შედეგები და ხარისხის კონტროლის საჭიროება
ირაკლი მარგველაშვილის თანახმად, ბოლო პერიოდში საქართველოში აქტიურად გამოიყენებოდა მედიკამენტების ერთჯერადად შემოტანის პრაქტიკა:
„არარეგისტრირებული მედიკამენტებიც კი შემოდის თურქეთიდან სპეციალურად ინდივიდუალური მოხმარებისთვის სპეციალური რეგულაციით, ფორმა 100-ით“.
ასოციაციების წარმომადგენლის თანახმად, ცვლილების შემდეგ, სავარაუდოდ, წამლების პარალელური იმპორტის მასშტაბი მოიმატებს. შესაბამისად, ბაზარზე გაიზრდება მიწოდება, რაც მომხმარებლისათვის მედიკამენტების ფასს შეამცირებს.
„მაგრამ მოიმატებს აუცილებლობა იმისა, რომ ხარისხის კონტროლი მნიშვნელოვნად გამკაცრდეს, რათა თავიდან იქნას აცილებული ფალსიფიცირება თუ უხარისხობა“, – ამბობს მარგველაშვილი.
ფარმაცევტული კომპანიების წარმომადგენელთა ასოციაციის დირექტორი გვეუბნება: „შესაძლებელია, იმპორტისას გაჩნდეს მოთხოვნა, რომ წარმოდგენილ იქნას გარკვეული დოკუმენტაცია. ეს ნაბიჯი, შესაძლოა, არ გამორიცხავდეს, მაგრამ მინიმუმამდე დაიყვანს იმის რისკს, რომ ესა თუ ის მედიკამენტი არ იყოს უხარისხო“.
იგი ასევე განმარტავს: „როდესაც „ხარისხიანს“ ვამბობთ, მხოლოდ იმას არ ვგულისსმობთ, რომ მედიკამენტი ფალსიფიცირებული არ არის. მედიკამენტის ხარისხს მნიშვნელოვნად განაპირობებს მისი ტრანსპორტირებისა და შენახვის პირობები“.
„შესაძლოა, მედიკამენტი არ იყოს ფალსიფიცირებული, წარმოებული იყოს სწორად, მაგრამ რაღაც პერიოდით იყოს შეუსაბამო პირობებში შენახული და შეუსაბამო ტრანსპორტით იქნას გადატანილი. ასეთი მედიკამენტი აღარ არის ვარგისი ხმარებისთვის. საქართველოს არსებული კანონმდებლობა, არსებული რეგულაციები, ვერ გვაძლევს საშუალებას, ეს გავაკონტროლოთ პარალელური იმპორტისას“.
„ამიტომ, რახან სახელმწიფო მიდის იმ ნაბიჯზე, რომ ფინანსური მოსაზრებით ფასების დაწევის კიდევ ერთ გზად ჩათვალა, რომ არის მეზობელი ქვეყნიდან წამლების შემოტანა, მაშინ აუცილებლად უნდა დავამატოთ დამატებითი მექანიზმები, ფილტრები, თუნდაც დოკუმენტაციის მოთხოვნის დონეზე, რომ შევამციროთ რისკები. მთავარი კითხვა ამ დოკუმენტში იქნება მედიკამენტის „მიკვლევადობა“ (tracebility), რა გზა გაიარა წარმოებიდან მოხმარების ეპიზოდამდე, სად, რა პირობებში იყო შენახული, რა ტემპერატურაზე და ა.შ.“, – ამბობს იგი.
პრემიერ-მინისტრ ირაკლი ღარიბაშვილს და ჯანდაცვის მინისტრ ზურაბ აზარაშვილს ამ საკითხზე დამატებითი განმარტებები არ გაუკეთებიათ, თუმცა პრემიერმა განაცხადა, რომ „ერთი მხრივ, ამოცანა უნდა იყოს ფასების მონიტორინგი … და ხარისხის კონტროლი. ხარისხიანი მედიკამენტი უნდა მიეწოდებოდეს ჩვენს მოსახლეობას“.
სხვა საჭირო ნაბიჯები
გარდა პარალელური რეჟიმის დაწესებისა, ექსპერტების თქმით, საქართველოს მთავრობას სხვა მნიშვნელოვანი ნაბიჯების გადადგმა მართებს მედიკამენტების ფასების შესამცირებლად.
ეს საკითხი პირდაპირ უკავშირდება კითხვას, თუ რის გამო ძვირდება მედიკამენტები საქართველოში. ამ კითხვაზე პასუხი სხვადასხვა აქტორს სხვადასხვა აქვს.
- მაგალითად, ფარმაცევტული ბიზნესის წარმომადგენლები წლების განმავლობაში ლარში ფასების ზრდის ძირითად მიზეზად ვალუტის დევალვაციას ასახელებენ, პანდემიის პირობებში კი, დამატებით, ტრანსპორტირების ხარჯების ზრდას.
- თუმცა სპეციალისტების ნაწილი საუბრობს ასევე წამლის ფასის სრულ დაურეგულირებლობაზე, ფარმაცევტული ბიზნესის კორუფციულ გარიგებებზე ექიმებთან (იგივე არაეთიკურ მარკეტინგზე) თუ ფარმაცევტულ ბაზარზე არსებულ ოლიგოპოლიაზე.
netgazeti.ge
